Bhâsa kennenganna bâḍâ
Okara è attas aropa’aghi pamangghi ḍâri Marciano Guerrero, Pènsiunan Investment Banker, Corporate Controller, kalowaran Columbia University tor Vietnam Vet (1967-1968). Sè artè’èpon, “bahasa adalah rumah wujud”.
Pamangghina Marciano ghâpanèka aropa’aghi sangghemman mongghu pamangghièpon Martin Heidegger, filsuf ḍâri Jerman, sè kaserrat ḍâlem sèttong bughu kalabân bhul-ombhul: “Letter on Humanism”, terbi’ taon 1947.
Saka’ḍinto oca’èpon: “Di rumahnya manusia berdiam. Mereka yang berpikir dan mereka yang mencipta dengan kata-kata adalah penjaga rumah ini”.
Sabâtara filsuf laèn kadhiyâ Jose Ortega Gasset, ngoca’aghi jhâ’ saongghuna manossa panèka ta’ anḍi’ sèpat, bhâli’ coma sajârâ.
Maos Jhughân: Filosofi Pèrèt Kanḍung, Sebuah Tradisi Upacara Adat di Madura
Sajârâ maksottèpon, pan-saponapan kabâḍâ’ân sè ampon tapongkor se èyajhâri sareng manossa kaangghuy kasomakta’an kaoḍi’ân sè bhâkal ḍâteng.
Mènorot Marciano, sèpattèpon manossa sè saongghuna bâḍâ neng è bhâsa. Salèrana ngèbhârâttaghi ḍâ’ kaparcajâ’ân bâḍâna ḍiwâ. Ḍiwâ sè palèng mabâ, Prometheus, ca’èpon, aparèng manossa apoy. Sabâtara ḍiwâ palèng tèngghi, ca’èpon, aparèng kaontongan rajâ ḍâ’ ka manossa: BHÂSA.
Dhâddhi ḍhâbuna Martin Heidegger: “Bahasa adalah Rumah Keberadaan,” mènorot Marciano bannè ghun ama’na konstruksi, bengko otabâ kennengngan paraksa’an, bhali’ jhughân aropa’aghi bhâtèn kamanossa’an: bâḍḍhâ ta’ kabâtes!
Lèbât bhâsa, bhâdhân kaulâ sadhâjâ nyarè konco’ langngè’ sareng perro’na bhumè; lèbât bhâsa bhâdhân kaulâ sadhâjâ narèma otabâ nola’ mottlak bâḍâna bujud sè aghibâ pètodhu mongghu sabhârâ’âla manossa.
Lerres menorot Marciano Guerrero, ghun lèbât bhâsa bhâdhân kaulâ bisa arassa’aghi kabhunga’an estetis–tarèsna sè nyata, sanajjân rassa tarèsna tor kabhunga’an saèstona langkong semma’ kalabân kaoḍi’ân emosional, talampo’an, kelbhu’ bâḍâna akkal.
Maos Jhughân: Pagi’ Alas Bakal Daddi Kottha, Kottha Bakal Daddi Alas
Bhâdhân panèka, ca’èpon, coma dhâddhi pakakas kaangghuy ngekspresiyâghi bâḍâna. Kabhutowanna manossa ḍâ’ ka bhâsa angaḍâ’an ḍâri bhutona ḍâ’ kakanan bân ènoman.
Sèttong bhuktè, para maos saroju’ ponapa bhunten: manossa paneka nyarè kakan otabâ ènoman lèbât bhâsa? Saè bhâsa lèsan, bhâdhân (isyarat), tolèsan, okèran, otabâepon bhâsana kelbhu’ ḍâlem ḍâḍâ?
Kadhiponapa kabâḍâ’ân manabi taḍâ’ bhâsa? Kadhiponapa sèttong profesi manabi èjhâlânè ta’ ngangghuy bhâsa: tokang tolès, tokang sèyar, tokang morok, tokang lokès tor tokang-tokang laèn samacemma?
Tajhâ’ sèttong conto: tolèsanna Trollope, ḍâlem History of Pendennis. Trollope panèka lebur maghimpo’ bughu-bughu tèma bhâsa bân tarèsna neng è erra’ perpustaka’anna. Saka’ḍinto oca’na:
“It is best to love wisely, no doubt; but to love foolishly is better than not to be able to love at all.”
Bhâghus manabi panjhenengngan anḍi’ rassa tarèsna sè sodhek, ajjhâ’ mangmang polè; tapè tarèsna buta panèka langkong bhâghus etèmbhâng ta’ anḍi’ rassa tarèsna sakalè.
“Yang terbaik adalah mencintai dengan bijak, tidak diragukan lagi; tetapi mencintai dengan bodoh lebih baik daripada tidak bisa mencintai sama sekali,” ca’èpon oca’ Malaju.
Bâdhân kaulâ mèkkèr tor arassa kalabân bhâsa. Sanajjân RASSA langkong junèl tor maḍḍhâi ètèmbhâng OCA’, bhâdhân kaulâ tanto saroju’ jhâ’ saongghuna rassa sè palèng ḍâlem sakalè, lagghi’ kodhu èyobâ dhâddhi okara sopajâ bisa ḍâpa’.
Nalèka bhâdhân kaulâ sadhâjâ nyèllem ka ḍâlem sèttong bughu bhâghus, bhâdhân kaulâ sadhâjâ tanto bhâkal arassa’aghi areng-sareng ponapa èssèna bughu ghâpanèka sanyatana.
Ngèngèngè karakter èssèna bughu, opamaèpon: ḍâlem Romeo and Juliet otabâ Napoleon Bonaparte otabâ Tenggelamnya Kapal Vanderwicjk, bhâdhân kaulâ bhâkal alangngoy ḍâlem ponapa sè èmaksod kalabân tarèsna sè saongghuna.
Maos Jhughân: Okara Bahasa Madura
Ḍâlem bughu-bughu ghâpanèka, bhâdhân kaulâ jhughân bhâkal arassa’aghi kadhiponapa peddhina orèng sè katebhânan rassa tarèsna sè bhânget noccegghâ neng è atè.
Saka’ḍinto, bhutona manossa ḍâ’ ka bhâsa angaḍâ’an ḍâri bhutona ḍâ’ pokpara-pokpara laèn sè aghili ḍâlem kaoḍi’ânna.
Masa’ èngghi, bhâdhân kaulâ sadhâjâ bisa nyèpta sains ta’ lèbât bhâsa, sabâtara bhâsa panèka aropa’aghi bâḍḍhâna pola, aksioma, paradigma, formula, parbhânḍhingan tor katarpaḍuwân?
Masa’ èngghi, kabijâksana’an bisa èkaollè ta’ kalabân lèbât bhâsa? Mala’a, orèng nihilis tor ateis sè paleng cengkal sakalè, lagghi’ bhuto ḍâ’ ka bhâsa kaangghuy nyangkal bâḍâna Pangèran; Pangèran sè pon aparèng nè’mat bhâsa!
Mèla ghâpanèka, nalèka manossa ngowasaè bhâsa, yâktè manossa ghâpanèka ta’ bhâkal kaèlangan bengko; bengkona manossa: BHÂSA.
Maskè taobbhâr sakalè bengkona, romana–nalèka bhâdhân kaulâ sadhâjâ dhâddhi saksè, apoy maancor Kantor Kajhâksa’an neng è Jakarta–ponapa sè ètanya’aghi rèng-orèng tèmpo ghâpanèka?
Pasthèna dokumen-dokumen pentèng sè aèssè bhâsa, bhâkal ètanya’aghi tor èsarè palèng ngaḍâ’. Catheddhân-catheddhân parkara sè ghi’ ta’ rampong èparkara’aghi, tanto èkaposang tor parlo èsalamettaghi kaaḍâ’, salaènna manossa sè bâḍâ neng è TKP.
Sanajjân pon dokumen-dokumen ghellâ’ taobbhâr kabbhi sakalè, tapè kabharentengan pongghâbâna; rassa kamanossa’anna, pagghun bâḍâ neng è roma ḍâlem abâ’na; roma bujud kabâḍâ’ân: BHÂSA (house of being—infinity).
