PANGKÈNG SASTRA, DIMADURA – E jaman samangken bannya’ ca’-oca’ se la asaloy angguyanna; kantos ta’ terrang artena se sanyatana, daddi ta’ jarna’ dha’ pamekkeran. Opama: ancor, lessa, sowak, dhuwas, tor laen samacemma.
Sapaneka jugan monggu dha’ ca’-oca’an, akadi: parebasan, sendelan, paleggiran, bangsalan, parsemon, tor lalonget.
Sajan abit saloyya sajan sara, taker para’ tadha’a bidana. E dhalem buku paneka, badan kaula namong nerrangngagiya artena oca’: parebasan, saloka sareng ca’-oca’an bisaos. Sopaja namba’ana terangnga pangarteyan oreng se maos.
Parebasan, babasan, ca’-oca’an otaba cap-ocapan, enggapaneka sabarnana kabadha’an otaba oca’ se ta’ epasamon mabi opama, mela pajat kadhaddiyan ongguwan, opama:
Etombak eyosong; parebasanna oreng se acarok ban balana dibi’, sa’ompama sala settong kaler, tanto gi’ eyosong sareng mosona gella’.
Kellar melle, ta’ kellar ngangguy; ekoca’agi dha’ oreng sogi se ta’ toman guy-ngangguy sae, daddi gerra; sabab kalakon se ongguwan badha oreng kowat melle pangangguy otaba ponapa saos se larang argana, marga dhari sogina, nangeng ta’ oneng matrappagi, tebana daddi cacalen. Sapaneka saterrossepon.
Dineng saloka, artena sabarnana kabadha’an otaba oca’ se epasamon, otaba kadi: te’-lette’ ngeret ronyangan; 1) te’-lette’ paneka keban ne’-kene’; 2) ronyangan ropana tekel aebuan kale rajana te’-lette’; gapaneka eyeret arte’epon badha e bingkengnga te’-lette’.
Daddi, salokana panapa se dha’-adha’na kene’, ka budhina raja. Mara bellu’ abangbang; bellu’ paneka lecen, nyangsara pega’anna; mangka pas abangbang (andhi’ kalembang) oneng ngabber; daddi sajan malarat pega’anna, salokana oreng se ce’ penterra acaca, ta’ gampang kenneng sarekal. Sareng bannya’ pole salaenna.
Samangkenna, oca’ parebasan sareng saloka ampon asaloy angguyanna, ta’ gampang se abidha’agiya; ka’imma se saloka ka’imma se parebasan. Daddi manabi kasokan ngaonengana da-bidana saloka sareng parebasan se kasebbut e dhalem buku paneka, enggi kodu ekagali dhimen artena.
1. Aora’ kaba’ (atolang besse): parebasanna oreng se talebat kowat. (Kapprana oreng ora’na lemmes sarta ta’ koko (ta’ kowat) mara kaba’; daddi mon oreng ora’na mara kaba’, tanto jang kowadan dhari reng-oreng se kappra).
2. Aobu’ dhuwa’; ekoca’agi dha’ oreng se ella lebbi dari tengnga tobu, otaba ella towa. (Obu’ dhuwa’ artena obu’na barna dhuwa’, pote ban celleng, iya areya oreng se la molae oban; daddi ella towa)
3. Aop-raope tae; ekoca’agi dha’ oreng se birang otaba malo.
4. Aotang rassa; artena: andhi’ otang dusa dha’ oreng laen.
5. Ana’ satella’; parbasanna ana’ neng settong (nonggal)
6. Ana’ mandhi sarana; ekoca’agi dha’ na’kana’ se ta’ andhi’ taretan, ana’ nonggali; para’ padha’a artena ban nomer 5.
Kaprana oreng Madura mon alake bine abit ta’ andhi’ ana’, laju nyare dukon, nyare otaba menta sarana ban sasarat, badha se anadar dha’ makam karamat njo’on ana’; tarkadhang kabendherran pas katekkan sajjana, andhi’ ana’ onggu; jareya se enyamae ana’ mandhi sarana.
7. Ana’ potona reng ngenom mennya’ baja; ebasa’agi dha’ oreng ron-toronna oreng juba’an. (Noro’ kaparcaja’anna oreng Madura, ca’na mon oreng ngenom mennya’na baja, kajuba’anna toron ka na’ potona).
8. Acan sapekol; parbasanna rarusu se alatlat ta’ katara, otaba panggabay juba’ se baratta san-kassannagi, ta’ katara dha’ pangraja.
9. Acaca dhuwa’; artena oreng se ta’ kenneng eparcaja oca’na, marga seggut lecek.
10. Acethak dhuwa’; ekoca’agi oreng se alora oreng kadhuwa, daddi pakebu, ta’ tao se kemma se maste etoro’ parentana.***
